3.2 Inkomen uit vermogen
___________________________________________________________________________
Laatst bijgewerkt 27 juli 2022.
Nieuwe cijfers over 2021 komen in het najaar van 2022 beschikbaar. Alsdan zal deze bijdrage
worden geactualiseerd en opgedeeld.
@ verwijst naar de noten onderaan de tekst.
De belastingheffing op inkomen uit vermogen is in Nederland nu eenmaal een ondergeschoven kindje. Dit heeft als consequentie dat de inkomensstatistiek van het CBS een uitermate onvolledig beeld geeft van het inkomen uit vermogen. Uiteraard heeft dit ook gevolgen voor de inkomensverdeling die uit deze statistieken naar voren komt.
Het inkomen uit vermogen 2020 bedraagt, exclusief rendement op het pensioenvermogen, eerder € 93,8 mld. dan de € 38,4 mld. die het CBS opvoert. Voor het 10e vermogensdeciel zijn die cijfers respectievelijk € 55,5 mld. en € 28,2 mld en voor het 10e inkomensdeciel € 43,7 i.p.v. € 25,4 mld.
Het inkomen uit aanmerkelijk belang vermogen neemt daarbij een bijzonder plaats in. Nadat het CBS jarenlang fors miskleumde in het vaststellen van het aanmerkelijk belang vermogen werd dat eindelijk april 2021 voor de jaren 2011-2019 bijgesteld (+76% voor het jaar 2019), 11% van het totale oude vermogen huishoudens). In october 2021 ging ging het CBS eindelijk ook over tot het bijstellen van het inkomen uit ab-vermogen voor het jaar 2019 (+91%). Voor het gemak liet het CBS de cijfers voor 2011-2018 ongemoeid zonder dit overigens nader toe te lichten. Ze hadden natuurlijk beter kunnen benadrukken dat ze de cijfers van de belastingdienst eerder klakkeloos overnamen en dat het CBS derhalve geen enkel idee hadden omtrent de omvang van dat inkomen. Dat weerhield de hoofdeconoom natuurlijk niet van het rondtoeteren van allerelei onzin over de Nederlandse inkomens- en vermogensverdeling, gebaseerd op krakkemikkig cijfermateriaal. [@6]
Die belastingdienst had mei 2010 in het bouwstenenrapport [@3] de ab-cijfers grondig herzien voor het vermogen en het aantal ab-aandeelhouders. Voor de belastingheffing bestond kennelijk eerder geen behoefte aan een een sluitende jaarlijkse doorrekening van het ab-vermogen. Bij horizontaal toezicht controleert de belastingplichtige immers zichzelf en kan de belastinginpecteur vanuit zijn hangmat de aanslag opleggen.
_______________________________________________________________________
§1 inleiding
De CBS cijfers voor het inkomen uit vermogen zijn niet geloofwaardig en er is dus alle reden om enkele aanpassingen te maken zoals die ook in het verleden op deze site werden gemaakt. Die correcties zijn nog relevanter geworden nu het aanmerkelijk belang vermogen vrij recent door het CBS fors is bijgesteld.
Een recapitulatie van de cijferopstellingen in §2 is als volgt:
(click op de tabel of Ctrl+ om te vergroten)
In de periode 2011-2020 bedroeg het inkomen uit vermogen volgens het CBS totaal € 211,2 mld. Bovenstaande tabel komt op ca. € 1.384,9 mld. met de nodige slagen om de arm. {Als we even van het netto rendement op het pensioenvermogen € 1.170,9 mld.)} afzien, komen we nog steeds op € 735,5 mld. inkomen uit vermogen. De onderbouwing van deze cijfers worden in §2 nader gedetailleerd. We zullen een gooi moeten doen naar een meer aannemelijk cijfer voor het inkomen uit vermogen dan het CBS ons wil voorhouden die als volgt kunnen worden toegelicht:
♦ In de periode 2011-2020 komt het CBS op een inkomen uit vermogen cumulatief op €1.384,9 mld. Hiervan maken de correctieposten eigen woning en aanmerkelijk belang het leeuwendeel uit want in die posten zitten dan ook nog de grootste fouten. Deze posten worden in §3 Aanmerkelijk belang inkomen en §4 Inkomen eigen woning kort toegelicht.
♦ Het CBS neemt alleen de directe beleggingsopbrengsten effecten mee. Omdat de indirecte beleggingsopbrengsten bij pensioenfondsen 2x zo groot zijn, moeten we dat cijfer dus indicatief met drie vermenigvuldigen om een redelijke inschatting te krijgen.
♦ Op het aanmerkelijk belang komen we in § 3 nader terug. We gaan uit van een gemiddeld jaarlijks rendement van 7 procent. Zoals daar beschreven heeft het CBS nagelaten het inkomen aanmerkelijk belang voor de jaren 2011-2018 te corrigeren nadat het ab-vermogen in 2021 met terugwerkende kracht vanaf 2011 naar boven werd bijgesteld.
♦ Het inkomen uit onderneming wordt elders in de CBS inkomensstatistieken verantwoord. De splitsing tussen inkomen uit vermogen en inkomen uit arbeid is volstrekt arbitrair, we houden dus nihil aan in de opstelling cf. het CBS. We nemen, tegen beter weten in, aan dat de belastingdienst die cijfers wel controleert. (Zie de enquêtes van de ABVA-KABO onder haar leden bij de belastingdienst, aan wie de staatssecretaris van belastingen de interne controle kennelijk onbezoldigd heeft uitbesteed.)
♦ Voor het rendement overig onroerend goed gaan we uit van 5%.
♦ Volgens het CBS is pensioenvemogen geen vermogen. Wij doen aan de onzin [@7] niet mee en rekenen het behaalde rendement netto na aftrek van de belastingclaim groot 35%. (zie bijdrage pensioenvermogen) als inkomen uit vermogen mee. Het pensioenvermogen en het inkomen daarover laat zich verbijzonderen op basis van de in het verleden gestortte pensioenpremies per inkomens- en vermogensdeciel.
♦ Onder de hypotheek stalt het CBS sinds de aanpassing op 21/4/2021 de kapitaalverzekeringen eigenwoning, we rekenen 4% rendement toe.
♦ Als inkomen uit levensverzekeringen wordt 4% rendement aangehouden. De verdeling per inkomens- en vermogensdeciel is onbekend.
Bovenstaande benadering geef ik voor elk beter cijfer, maar daarvoor zullen we eerst het werkelijke inkomen uit vermogen moeten kennen. Als dat inkomen behoorlijk belast wordt, hielp dat natuurlijk wel. Met de opeenvolgende kneuzen van staatssecretarissen van belastingen is dat, al of niet opzettelijk, nog steeds niet gelukt. De fiscus werd natuurlijk wel gematst door de “onafhankelijke” rechterlijke macht (gerechtshof Arnhem en HR), die volgaarne meedachten met de regering om het VRH-probleem zo lang mogelijk op de lange baan te schuiven. (tenslotte moest “de wetgever enige tijd worden gegund om in deze situatie te voorzien.”) Bij ‘onze’ Nederlandse wetgever moet je in ons bananenkoninkrijk dan altijd blessuretijd meetellen.
§2 Het inkomen uit vermogen 2011-2020
We geven in deze paragraaf de totale inkomen uit vermogen cijfers en de cijfers voor de huishoudens in het 10e vermogens- en het 10e inkomensdeciel. Daarbij starten we met het inkomen uit vermogen zoals het CBS dat ons op de mouw spelt en daarna brengen we enkele aanpassingen en aanvullingen aan. Elke overeenkomst met de oorspronkelijke cijfers berusten vervolgens op zuiver toeval. Bij de aangepaste cijfers is ook van een zekere willekeur sprake, maar ik houd het erop dat mijn cijfers aanzienlijk dichter bij de werkelijkheid liggen en althans een vollediger beeld geven.
§2.1 Het totale inkomen uit vermogen 2011-2020
Grafisch kunnen de resultaten van onze aanpassingen als volgt overzichtelijk worden weergegeven en kun je op je klompen aanvoelen wat het effect is voor Rijk’s schatkist als we een behoorlijk belastingstelsel hadden:
(Click op de grafiek of Ctrl+ om te vergroten)
(click op de tabel of Ctrl+ om te vergroten)
♦ Als de aanpassingen ergens op slaan heeft dat m.u.z. van het rendement pensioenvermogen ook flinke effecten op het besteedbaar inkomen. Je kunt je dus afvragen wat die inkomensplaatjes van het CBS/CPB eigenijk waard zijn.
♦ Over het inkomen van de factor arbeid kunnen we kort zijn: dat valt aanzienlijk hoger uit dan de AIQ-statistieken ons doen geloven door het forse rendement op het pensioenvermogen. Door het politiek bepaalde FTK vallen de pensioenuitkeringen echter nogal tegen. Je zou zelfs kunnen stellen dat aan het deel van het pensioenvermogen dat nooit tot uitkering komt (FTK-regeltjes) eigenlijk geen waarde kan worden toegekend, omdat de contante waarde van die kasstroom nihil is.
♦ Dat het CBS onvoldoende geld krijgt om behoorlijke statistieken op te leveren is onderdeel van het regeringsbeleid, waarbij politieke opzet niet valt uit te sluiten. (zie tenenkrommende notulen en correspeodentie Piketty discussie in beide Kamers). [@8]
§2.2 Het inkomen uit vermogen voor het 10e vermogensdeciel 2011-2020
Grafisch kunnen de resultaten van onze aanpassingen als volgt overzichtelijk worden weergegeven:
(Click op de grafiek of Ctrl+ om te vergroten)
Merk op dat de effecten van het rendement pensioenvermogen voor deze groep gering is gezien het geringe aandeel in het pensioenvermogen (ca 11,4%) (ter vergelijking onderste vijf inkomendecielen 11,5%).
Het 10e vermogensdeciel bezit 61,1% van het vermogen huishoudens 2020. In de periode 2011-2020 genoot het 10e vermogendeciel 85 % van het totale inkomen uit vermogen volgens het CBS. Na aanpassing van dat inkomen is het aandeel 67% van het totaal inkomen. Reken je het rendement over het pensioenvermogen mee dan daalt het aandeel zelfs tot 40%.
(click op de tabel of Ctrl+ om te vergroten)
§2.3 Het inkomen uit vermogen voor het 10e inkomensdeciel 2011-2020
Grafisch kunnen de resultaten van onze aanpassingen als volgt overzichtelijk worden weergegeven:
(Click op de grafiek of Ctrl+ om te vergroten)
Het belang van het pensioenvermogen is voor deze groep veel groter dan voor het 10e vermogensdeciel. Het aandeel in het pensioenvermogen bedraagt ca 33,2% (ter vergelijking onderste vijf inkomendecielen 11,5%).
Het 10e inkomensdeciel bezit 36,3% van het vermogen huishoudens 2020. In de periode 2011-2020 genoot het 10e inkomensdeciel 68 % van het totale inkomen uit vermogen volgens het CBS. Na aanpassing van dat inkomen is het aandeel 52% van het totaal inkomen. Reken je het rendement over het pensioenvermogen mee dan daalt het aandeel zelfs tot 42%, dat aandeel wordt daarmee vergelijkbaar met het 10e vermogensdeciel. Het effect van de aanpassing inkomen eigen woning en vooral de toevoeging van het inkomen uit pensioenvermogen is dus zeer aanzienlijk en de presentatie van het CBS is dus zeer misleidend.
(click op de tabel of Ctrl+ om te vergroten)
§3 Het aanmerkelijk belang inkomen
De fluctuaties in de ab-inkomenscijfers wordt veroorzaakt door een feature in de box 2 belastingheffing, waarbij het inkomen ab-vermogen wordt bepaald door het dividend dat de ab-aandeelhouders belieft te declaren in het belastingjaar. Het helpt daarbij als een (niet zo incidenteel) lager box 2 tarief tot extra declaratie van dividend uitnodigt. Het argument van het CBS om het opgepotte ondernemings- en ab-inkomen niet als inkomen in de statistieken te verantwoorden is dan ook volstrekt lachwekkend. [@5]
♦ Het beschikbare cijfermateriaal ab-vermogen laat zich als volgt samenvatten :
(click op de tabel of Ctrl+ om te vergroten)
§4 Het inkomen uit de eigen woning
Als het CBS het inkomen uit de eigen woning moet bepalen heeft hij een reputatie hoog te houden in het meedenken met de EW-bezitter, van eigendom kun je veelal nauwelijks spreken. Die reputatie is gebaseerd op het feit dat het CBS meedenkt met de woningeigenaar door van een veel te laag rendement uit te gaan. In de jaren 2011-2014 was het saldo van inkomen eigenwoning en hypotheekrente zelfs negatief en werd dus geen stuiver aan de eigen woning verdiend. Eind 2020 bedroeg de hypotheek/WOZ-waarde ratio 48,8% en zou je dus minstens de rente over de hele WOZ-woningwaarde moeten goedmaken. Je houdt dan nog geen rekening met de jaarlijkse waardestijging. In onze opstelling gaan we uit van 5% rendement over de WOZ-waarde.
Een nadere vernietigende toelichting op het inkomen eigen woning van het CBS is als volgt:
(click op de tabel of Ctrl+ om te vergroten)
♦ Uiteraard zijn ook deze de CBS cijfers (geel) lachwekkend en deze cijfers laten goed zien hoe het CBS met de U.M.C. meedenkt. In de periode 2011-2020 werd in totaal € 17,7 mld. aan inkomen eigen woning verantwoord.
♦ In de periode 1/1/2011 t/m 31/12/2021 stegen de koopprijzen van bestaande woningen met 44,6%, dat is tocj nog 3,4% per jaar na de slechte aanloop.
♦ Voor een scherpe en heldere analyse van de bevoordeling van de EW-bezitter – zie het artikel van Alan Metten op meJudice. [@4].
♦ Omdat de eigen woningbezitters het leeuwendeel van het vermogen en inkomen uit vermogen voor hun rekening is het opportuun om het verschil tussen de CBS cijfers inkomen uit vermogen en de aangepaste cijfers voor deze groep even weer te geven. De positie van de huurders wordt dan ook meteen duidelijk:
(click op de tabel of Ctrl+ om te vergroten)
♦ Qua aandeel in het inkomen uit vermogen verandert er niet zoveel qua hoogte van het bedrag natuurlijk wel door de aanpassingen. De 4.476.300 eigen woningbezitters (2020) ontvangen 98% van het aangepaste inkomen uit vermogen exclusief pensioenrendement. De 3.416.100 huishoudens die huren ontvangen de rest. Dat aandeel is vergelijkbaar voor het CBS inkomen uit vermogen, alleen is het gemiddeld inkomen per huishouden van de EW-bezitter 244% hoger
♦ Voor het pensioenvermogen ontbreken de gegevens. Wel weten we dat voor 2020 de 28% huishoudens waarvan de hoofdbewoner ouder dan 65 jaar oud is 39% van het CBS vermogen huishoudens bezit en 42% % van de netto eigen woningwaarde.
De waarde-ontwikkeling van de eigen woning is natuurlijk ook nog even van belang en blijkt uit de volgende grafiek:
(Click op de grafiek of Ctrl+ om te vergroten)
♦ Pas in 2020 hield de waarde-ontwikkeling EW gelijke tred met de inflatie. Daarna hielp de leverage van de lage rente en de hypotheekrente-aftrek met natuurlijk het al vele jaren bestaande beleidsmatige woningtekort met het opstuwen van de woningprijzen.
________________________
Bronnen
[@1] CBS, Samenstelling inkomen; particuliere huishoudens, gewijzigd op: 8 februari 2017, laatst geraadpleegd 27 juli 2022.
Als je zoekt krijg je wel een doorlopende reeks 2001-2018:
CBS, “Samenstelling inkomen; particuliere huishoudens, kenmerken, 2001-2014”, laatst geraadpleegd 27 jui 2022.
https://opendata.cbs.nl/statline/#/CBS/nl/dataset/70991ned/table?fromstatweb
voor de jaren 2011- t/m 2018
CBS, “Inkomen van huishoudens; inkomensbestanddelen, huishoudenskenmerken”, Gewijzigd op: 19 oktober 2021. Laatst geraadpleegd 27 juli 2022.
https://opendata.cbs.nl/statline/#/CBS/nl/dataset/84493NED/table?ts=1598815886283
_________________________
[@1] CBS, “Inkomen van huishoudens; inkomensbestanddelen, huishoudenskenmerken””, Gewijzigd op: 19 oktober 2021, laatst geraadpleegd 27 juli 2022.
https://opendata.cbs.nl/statline/#/CBS/nl/dataset/84493NED/table?ts=1598815886283
“Het mogelijk opgepotte inkomen in 2019 komt uit op een som van 28 miljard euro. Tegelijk is 24 miljard euro aan AB-dividenden uitgekeerd, en 43 miljard euro winst genoten door zelfstandig ondernemers en overige zelfstandigen. Oftewel 29 procent van de totale winstaanspraak in dat jaar is niet direct uitgekeerd. Directeuren lijken meer op te potten (21 miljard euro) dan als dividend uit te keren (16 miljard euro). Dit is ook meer dan hun persoonlijke inkomen (18 miljard euro). De directeuren lijken doorgaans veel hogere bedragen op te potten (38 duizend euro in doorsnee) dan de pensioenspaarders (5 duizend euro).”
[@3] Bouwstenenrapport, “Belasten van inkomen uit aanmerkelijk belang”, laatst geraadpleegd 27 jui 2022.
Klik om toegang te krijgen tot vl8t9gfhn2ys_opgemaakt.pdf
De herziening en bezinning heeft geleid tot een flinke toename van het aantal ab-houders en hun totale bedrijfsvermogen; het aantal ab-houders is 2,5 keer zo groot, en hun totale aanmerkelijk belang is twee derde hoger.
[@4] Alman Metten, “Kloof arm-rijk en huurder-huiseigenaar valt steeds meer samen”, Me Judice, 24 augustus 2021, laatst geraadpleegd 27 jui 2022.
In dit artikel wordt een vergelijking gemaakt tussen de fiscale benadeling huurder en de eigen woning bezitter.
https://www.mejudice.nl/artikelen/detail/kloof-armrijk-en-huurderhuiseigenaar-valt-steeds-meer-samen
[@5] VK, “Laagste inkomens betalen relatief gezien de meeste belasting, rijkste 1 procent betaalt het minst”, laatst geraadpleegd 27 jui 2022.
N.a.v. deze CPB-publicatie Maart 2022 {laatst geraadpleegd 27 jui 2022}:
Klik om toegang te krijgen tot CPB-Policy-Brief-Ongelijkheid-en-herverdeling.pdf
[@6] Op twitter valt het evangelie van Peter Hein regelmatig na lezen zoals:
Dit soort conclusie moet je wel trekken als het cijfermateriaal dat het CBS oplevert (zie 21/4/2021) beneden de maat blijft en je “vergeet” dat cijfermateriaal adequaat te clausuleren.
[@7] De academische kringen, van Asscher hadden al eerder hun conclusies getrokken en zagen die in het bouwstenenrapport bevestigd {laatst geraadpleegd 27 jui 2022}::
Simon Toussaint, Bas Van Bavel, Wiemer Salverda en Coen Teulings, “Nederlandse vermogens schever verdeeld dan gedacht”, laatst geraapleegd 1 juli 2022.
https://www.coenteulings.com/nl/nederlandse-vermogens-schever-verdeeld-dan-gedacht/
Cor Mol 